Opowiemy dziś o wyjątkowym zjawisku kulturowym, które 16 listopada 2010 roku trafiło na prestiżową listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO, a mianowicie o flamenco. Taniec, śpiew, muzyka, stroje – to wszystko składa się na całokształt tego stylu. Flamenco jest znane na całym świecie. Jego niebywały klimat porusza tłumy, nie tylko w rodzimej Hiszpanii, ale także w innych krajach, gdzie ochoczo kultywuje się tę piękną tradycję. W naszym wpisie znajdziesz najważniejsze informacje o ognistym flamenco, jego historii, ubiorze, instrumentach, a przede wszystkim o jego tanecznej stronie!
Hiszpański taniec flamenco – historia
Flamenco znane jest jako hiszpański taniec z kastanietami, jednak to sformułowanie jest o tyle trafne, co niepełne. Aby zrozumieć ten styl, należy trochę bardziej się w niego zagłębić. Historia flamenco sięga XVIII wieku. Z tych czasów pochodzi pierwsza wzmianka na temat muzyki flamenco. To standardowy scenariusz: najpierw rodzi się styl muzyczny, a dopiero potem taniec i ewentualna otoczka kulturowa.
Ogniste flamenco jest silnie zakorzenione w tradycji orientalnej, a jego pierwowzorem był prawdopodobnie hinduski taniec kathak.
Jak to się stało, że kultura Indii pojawiła się na ziemiach gorącej Iberii? Wszystko za sprawą Romów – wędrownej grupy etnicznej pochodzenia indyjskiego – którzy osiedlili się na terenach hiszpańskiej Andaluzji. Ta społeczność kojarzona jest z kolorowymi strojami i szczególnym umiłowaniem biesiadowania, muzykowania, zabawy i tańca. W kulturze flamenco nietrudno doszukać się romskich wpływów, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę rozmach, dynamikę, przepych oraz nutę baśniowości pokazów tego tańca.
Podsumowując, styl flamenco jest fuzją kultury Romów oraz wpływów andaluzyjskich tradycji i hiszpańskiego temperamentu.
Cechy charakterystyczne flamenco
Flamenco to taniec dość popularny. Na pewno przynajmniej raz w życiu widziałaś/-eś tancerkę flamenco, która wystukuje rytm obcasami i niczym w transie klaszcze w uniesione nad głową dłonie. Dynamika tego tańca wynika z energii muzyki, miarowego metrum i intuicyjnego akcentowania. Mistyka orientu łączy się tu z hiszpańską ekspresją. Oto najważniejsze cechy flamenco:
- Ten żywy taniec hiszpański oparty jest na wystukiwaniu rytmu stopami. Potrzebne są do tego specjalne buty do flamenco.
- Tancerze pracują także górną częścią korpusu, w szczególności ramionami, rękami i dłońmi.
- Charakter flamenco najlepiej określają takie słowa, jak: dumny, majestatyczny i wzniosły.
- Ten szybki taniec hiszpański kocha obroty – każdy tancerz musi mieć je opanowane do perfekcji.
- Flamenco można tańczyć solo lub w grupie.
- Podczas pokazu tancerze wystukują rytm nie tylko stopami, ale także klaszczą, pstrykają palcami lub grają na kastanietach. Nie bez powodu określa się flamenco, jako „hiszpański taniec z kastanietami”.
Flamenco – taniec nie tylko dla pań
Pierwsze skojarzenie z tym stylem, to tancerka flamenco ubrana w suknię z falbanami, z wachlarzem w dłoniach i czerwonym kwiatem we włosach. Ten wizerunek ugruntował się w naszej zbiorowej świadomości za sprawą różnych form sztuki, głównie malarstwa. Trzeba przyznać, że tancerki flamenco są wdzięcznym tematem dla artystów. Jednak ten szybki taniec hiszpański nie jest przeznaczony tylko dla płci pięknej. Z powodzeniem wykonują go również panowie, budząc w widzach niemały zachwyt.
Popisy mężczyzn to przede wszystkim praca z rytmem. Tancerze wygrywają go na cztery sposoby: pstrykają palcami, klaszczą dłonią o dłoń, uderzają dłońmi o inne części ciała, jak kolana czy klatka piersiowa oraz wystukują stopami o parkiet. Bardzo często także śpiewają. Mężczyźni zdecydowanie częściej występują w grupach, a panie wolą popisy indywidualne.
Występy solo (zarówno kobiet, jak i mężczyzn) są często improwizowane. Tancerze nie muszą ściśle trzymać się zaplanowanej choreografii, wręcz przeciwnie – mogą dać się ponieść i tańczyć to, co im w duszy gra. Najczęściej dzieje się tak w odmianie zwanej „flamenco puro”, która jest najbardziej zbliżona do tradycyjnego romskiego flamenco.
Strój flamenco
W co ubierają się tancerze, prezentujący na scenie ogniste flamenco? Panie ubrane są strojnie i bogato, a panowie dość zachowawczo. Mężczyźni noszą zazwyczaj czarne bądź ciemne stroje. Są to obcisłe spodnie, koszula z kołnierzykiem (dla kontrastu może być biała), kamizelka. Uzupełnieniem męskiego stroju flamenco mogą być takie atrybuty, jak apaszka, kapelusz, szelki. Męskie buty do flamenco to wysokie obuwie z cholewką, wzmocnione gwoździami w miejscu obcasa i na czubkach palców. Dzięki nim rytm wystukiwany przez tancerzy jest lepiej słyszalny.
Tancerki ubrane są dużo bardziej reprezentacyjnie. Na scenę wychodzą zazwyczaj w sukience flamenco z falbanami lub ciągnącym się trenem. Przedłużenie sukni lub spódnicy flamenco tancerka może trzymać w jednej ręce. Wprawiony w ruch materiał daje dodatkowy efekt wizualny. Kolor sukienki do flamenco, jaki najczęściej wybierają panie, to głęboka czerwień, karmin, biel lub czerń. Tancerki czeszą się zazwyczaj w ciasnego koka, a we włosy wpinają kwiat. W dłoniach może pojawić się wachlarz lub kastaniety. Damskie b to najczęściej skórzane czarne lub czerwone pantofelki, zapinane na pasek. Podobnie, jak w przypadku obuwia męskiego, na obcasach i czubkach posiadają metalowe wzmocnienia.
Muzyka flamenco
Na koniec dosłownie kilka słów na temat samej muzyki flamenco. Czasy świetności tego gatunku zaczęły się mniej więcej w latach 60. XX wieku. Najsłynniejszymi przedstawicielami muzyki flamenco byli Camarón de la Isla oraz Paco de Lucia (zm. 2014 r.).
Tradycyjne instrumentarium flamenco opiera się przede wszystkim na gitarze klasycznej, cajonie oraz kastanietach. Obecnie coraz częściej w utworach pojawiają się także skrzypce, wiolonczela oraz flet. Uzupełnieniem kompozycji instrumentalnej jest śpiew oraz rytm, wybijany na różne sposoby przez tancerzy.